Cholesterol – Twój cichy towarzysz zdrowia i zagrożenie

Cholesterol to temat, który budzi wiele emocji i często jest kojarzony wyłącznie negatywnie. Tymczasem jest to substancja niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu, pełniąc kluczowe role w wielu procesach życiowych. Zrozumienie jego natury, funkcji oraz wpływu na zdrowie jest fundamentalne dla utrzymania dobrej kondycji.

Czym jest cholesterol i dlaczego go potrzebujemy?

Cholesterol to rodzaj tłuszczu (lipidu), który jest produkowany głównie przez wątrobę, ale także dostarczany do organizmu z pożywieniem pochodzenia zwierzęcego. Jest on integralną częścią błon komórkowych, nadając im płynność i stabilność. Ponadto, cholesterol jest prekursorem wielu ważnych hormonów steroidowych, takich jak kortyzol czy hormony płciowe (testosteron, estrogeny), a także witaminy d. Odgrywa również rolę w syntezie kwasów żółciowych, które są niezbędne do trawienia tłuszczów. Bez cholesterolu życie w obecnej formie nie byłoby możliwe.

Rodzaje cholesterolu: dobry i zły

Kiedy mówimy o cholesterolu, zazwyczaj dzielimy go na dwie główne frakcje, które są transportowane we krwi przez specjalne białka zwane lipoproteinami:

• Cholesterol LDL (lipoproteiny o niskiej gęstości), często nazywany „złym cholesterolem”. Jego nadmiar we krwi może prowadzić do odkładania się blaszek miażdżycowych na ścianach tętnic. Z czasem blaszki te mogą zwężać naczynia krwionośne, utrudniając przepływ krwi, co zwiększa ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, takich jak zawał serca czy udar mózgu.
• Cholesterol HDL (lipoproteiny o wysokiej gęstości), określany jako „dobry cholesterol”. Jego główną funkcją jest transport nadmiaru cholesterolu z tkanek obwodowych, w tym ze ścian naczyń krwionośnych, z powrotem do wątroby. Tam cholesterol jest metabolizowany lub wydalany z organizmu. Wysoki poziom HDL działa ochronnie na układ krążenia.

Ważny jest nie tylko poziom poszczególnych frakcji, ale także ich wzajemne proporcje, czyli tzw. wskaźnik LDL/HDL.

Przyczyny podwyższonego poziomu cholesterolu

Na poziom cholesterolu we krwi wpływa wiele czynników, zarówno tych, na które mamy wpływ, jak i tych niezależnych od nas:

• Dieta: Spożywanie dużej ilości nasyconych kwasów tłuszczowych (znajdujących się w czerwonym mięsie, tłustych produktach mlecznych, przetworzonej żywności) oraz tłuszczów trans (często obecnych w produktach piekarniczych, margarynach, fast foodach) znacząco podnosi poziom cholesterolu LDL.
• Styl życia: Brak aktywności fizycznej sprzyja przybieraniu na wadze i obniżaniu poziomu HDL. Palenie tytoniu negatywnie wpływa na profil lipidowy, obniżając HDL i zwiększając ryzyko chorób serca. Nadmierne spożycie alkoholu również może mieć negatywny wpływ.
• Genetyka: Predyspozycje genetyczne, takie jak dziedziczna hipercholesterolemia, mogą powodować bardzo wysokie stężenie cholesterolu LDL od urodzenia, niezależnie od diety i stylu życia.
• Wiek i płeć: Poziom cholesterolu zazwyczaj wzrasta wraz z wiekiem. Przed menopauzą kobiety mają zazwyczaj niższy poziom cholesterolu niż mężczyźni, ale po menopauzie ryzyko wzrostu cholesterolu LDL u kobiet wzrasta.
• Choroby współistniejące: Cukrzyca, niedoczynność tarczycy, choroby nerek czy wątroby mogą wpływać na metabolizm lipidów i prowadzić do nieprawidłowości w ich stężeniu.

Jak monitorować i kontrolować poziom cholesterolu?

Podstawowym narzędziem do oceny poziomu cholesterolu jest badanie lipidogramu, czyli panelu badań krwi, który obejmuje oznaczenie całkowitego cholesterolu, cholesterolu LDL, cholesterolu HDL oraz trójglicerydów. Zaleca się, aby osoby dorosłe, zwłaszcza te z czynnikami ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, wykonywały to badanie regularnie, zgodnie z zaleceniami lekarza.

Kontrola poziomu cholesterolu opiera się na połączeniu zmian w stylu życia i, w niektórych przypadkach, farmakoterapii:

• Zmiany w diecie: Kluczowe jest ograniczenie spożycia nasyconych kwasów tłuszczowych i tłuszczów trans. Zaleca się dietę bogatą w błonnik (owoce, warzywa, pełnoziarniste produkty zbożowe), zdrowe tłuszcze (oliwa z oliwek, awokado, orzechy, nasiona, ryby morskie bogate w kwasy omega-3) oraz produkty obniżające cholesterol, takie jak sterole i stanole roślinne.
• Aktywność fizyczna: Regularne ćwiczenia aerobowe, takie jak spacery, bieganie, pływanie czy jazda na rowerze, pomagają podnieść poziom HDL i obniżyć poziom LDL oraz trójglicerydów.
• Utrzymanie prawidłowej masy ciała: Nadwaga i otyłość często idą w parze z nieprawidłowym profilem lipidowym. Redukcja masy ciała może znacząco poprawić wyniki badań.
• Rzucenie palenia: Zaprzestanie palenia tytoniu ma ogromny pozytywny wpływ na zdrowie układu krążenia i profil lipidowy.
• Leczenie farmakologiczne: W przypadku, gdy zmiany w stylu życia nie przynoszą wystarczających rezultatów lub gdy poziom cholesterolu jest bardzo wysoki i istnieje duże ryzyko sercowo-naczyniowe, lekarz może zalecić leki obniżające cholesterol, najczęściej statyny.

Cholesterol a zdrowie serca – co musisz wiedzieć

Podwyższony poziom cholesterolu LDL jest jednym z głównych czynników ryzyka rozwoju miażdżycy, czyli procesu stopniowego zwężania i twardnienia tętnic. Odłożone w ścianach naczyń cholesterolowe blaszki miażdżycowe mogą prowadzić do niedostatecznego dopływu tlenu do narządów, co objawia się bólem w klatce piersiowej (choroba wieńcowa), a w skrajnych przypadkach może spowodować zawał serca lub udar mózgu. Dlatego tak ważne jest, aby nie lekceważyć wyników badań lipidogramu i aktywnie działać na rzecz utrzymania prawidłowego poziomu cholesterolu.